اضافه رفاه مصرف کننده

اضافه رفاه مصرف کنندگان

 

نویسنده: گریگوری منکیو
مترجم: دکتر حمیدرضا ارباب

تمایل به پرداخت

فرض کنید شما مالک مجموعه ای کامل از نوارهای کمیاب موسیقی سنتی هستید و چون دیگر علاقه ای به استفاده از آن ها ندارید تصمیم به فروش مجموعه تان می گیرید. یک روش فروش آن ها چاپ آگهی و اعلام فروش نوارها به بالاترین پیشنهاد است.
پس از چاپ آگهی فروش، 4 نفر قیمت های پیشنهادی خود را به صورت جدول 1 اعلام می کنند. این جدول حداکثر قیمت پیشنهادی هر فرد را نشان می دهد. قیمت های پیشنهادی هر فرد را تمایل به پرداخت می نامیم، تمایل به پرداخت نشان می دهد که هر مصرف کننده چه ارزشی برای یک کالا قائل است. هر یک از خریداران می خواهند کالا را ارزان تر از قیمتی که تمایل به پرداخت دارند، خریداری کنند، اما هرگز حاضر نیستند قیمتی بالاتر از قیمت مورد نظر (تمایل به پرداخت) بپردازند.
جدول 1 تمایل به پرداخت 4 خریدار.

خریدار	تمایل به پرداخت
خریدار نخست خریدار دوم خریدار سوم خریدار چهارم	100 دلار 80 دلار 70 دلار 50 دلار

شما برای فروش آلبوم نوارهای سنتی خود قیمت پایه ای 10 دلار را اعلام کنید. از آن جا که قیمت های پیشنهادی هر 4 نفر بیش از این قیمت است، قیمت 10 دلار به سرعت افزایش می یابد، این حراج یا مزایده زمانی متوقف می شود که خریداران، قیمت 80 دلار (یا کمی بیش تر) را پیشنهاد می دهند. در این مرحله سه خریدارِ دیگر از حراج خارج می شوند، زیرا آن ها علاقه ای به خرید آلبوم به قیمت بیش از 80 دلار ندارند. بنابراین نخستین خریدار 80 دلار می پردازد و آلبوم را تصاحب می کند. دقت کنید که آلبوم نهایتاً در تملک کسی قرار گرفته که بالاترین قیمت را پیشنهاد کرده است.
خریدار نخست از این خرید چه نفعی می برد؟ او در یک چانه زنی واقعی شرکت کرده و منافعی به دست آورده است زیرا: او حاضر بود برای این آلبوم 100 دلار بپردازد ولی عملاً 80 دلار پرداخته است. در این جا می گوییم این خریدار یک اضافه رفاه (مصرف کننده) معادل 20 دلار به دست آورده است. اضافه رفاه مصرف کننده برابر است با تفاوت میان قیمتی که مصرف کننده حاضر است برای خرید یک کالا (یا مقدار معینی از آن کالا) بپردازد با قیمتی که عملاً می پردازد.
اضافه رفاه مصرف کننده منافع شرکت یا حضور خریداران در بازار را اندازه گیری می کند. در مثال بالا خریدار نخست از مشارکت خود در مزایده 20 دلار سود برد زیرا او حاضر بود برای آلبوم 100 دلار بپردازد ولی عملاً 80 دلار پرداخته است. سه خریدار دیگر از شرکت در مزایده هیچ اضافه رفاهی به دست نیاورده اند، زیرا نه پولی پرداخت، و نه کالایی دریافت کردند.
حال مثال بالا را اندکی تغییر می دهیم. فرض کنید شما دو مجوعه کاملِ مشابه از نوارهای کمیاب موسیقی سنتی برای فروش در اختیار دارید. بار دیگر این مجموعه ها را از طریق حراج و مزایده به 4 خریدار عرضه می کنید. برای سادگی فرض می کنیم که هر دو مجموعه آلبوم به یک قیمت فروش می روند و هیچ خریداری بیش از یک آلبوم نمی خرد. بنابراین با وجود دو آلبوم نوارِ یکسان، تا زمانی که دو خریدار هم باشد قیمت افزایش می یابد.
زمانی مزایده متوقف می شود که خریدار نخست قیمت 70 دلار یا کمی بیش تر را پیشنهاد دهد.
در این قیمت، خریدار نخست و خریدار دوم هر دو امیدوارند که بتوانند یکی از آلبوم ها را به دست آورند، خریدار سوم و خریدار چهارم تمایلی به پرداخت مبلغی بیش تر ندارند. اضافه رفاه مصرف کننده برای خریدار نخست و دوم برابر است با مبلغی که حاضرند برای آلبوم بپردازند منهای قیمت پرداختی. اضافه رفاه مصرف کننده برای خریدار نخست 30 دلار و برای خریدار دوم 10 دلار است. اضافه رفاه خریدار نخست نسبت به گذشته بیش تر است زیرا در حالت دوم برای خرید همان آلبوم قبلی 70 دلار پرداخته است. اضافه رفاه کلِ مصرف کننده در این حالت 40 دلار است.

استفاده از منحنی تقاضا برای اندازه گیری اضافه رفاه مصرف کننده

اضافه رفاه مصرف کننده با منحنی تقاضای محصول ارتباط نزدیک دارد. برای درک ارتباط این دو از همان مثال قبلی جدول 1 استفاده، و منحنی تقاضای خرید آلبوم نوارهای موسیقی سنتی را بررسی می کنیم.
با استفاده از تمایل به پرداخت 4 خریدار ممکن، جدول تقاضای آلبوم را استخراج می کنیم. جدول 2 جدول تقاضای مربوط به جدول 1است. اگر قیمت بیش از 100 دلار باشد، تقاضای بازار صفر است زیرا هیچ خریداری وجود ندارد که تمایل به پرداخت چنین مبلغی داشته باشد. اگر قیمت بین 80 تا 100 دلار باشد، تنها خریدار نخست تمایل دارد چنین قیمتی را بپردازد، بنابراین تقاضا 1 است. اگر قیمت بین 70 تا 80 دلار باشد، دو خریدار به پرداخت چنین قیمتی تمایل دارند و از این رو تقاضا 2 است. با ادامه چنین تحلیلی برای سایر قیمت ها، جدول تقاضا از جدول 1 (تمایل به پرداخت 4 خریدار) به دست می آید.
نمودار 1، منحنی تقاضای مربوط به جدول تقاضای 2 است. به ارتفاع یا فاصله عمودی منحنی تقاضا از تمایل به پرداخت خریداران دقت کنید. در هر سطح از تقاضا، قیمتی که منحنی نشان می دهد همان تمایل به پرداخت خریدارنهایی (یا آخرین خریدار) است، خریدار نهایی همان خریداری است که با اندکی افزایش قیمت، نخستین کسی است که بازار را ترک می کند. وقتی مقدار تقاضای خرید آلبوم 4 است. ارتفاع یا فاصله عمودی منحنی تقاضا 50 دلار است، 50 دلار قیمتی است که خریدار چهارم (خریدار نهایی) حاضر است برای خرید آلبوم بپردازد. اگر مقدار تقاضا 3 باشد، ارتفاع منحنی تقاضا 70 دلار است، قیمتی که خریدار سوم (که در این جا خریدار نهایی است) حاضر است پرداخت کند.
جدول 2 جدول تقاضای 4 خریدار.

قیمت (دلار)	خریدار	مقدار تقاضا
بیش از 100 80 تا 100 70 تا 80 50 تا 70 کم تر از 50	خریدار نخست خریدار 1 و 2 خریدار 1 ، 2 و 3 خریدار 1، 2، 3 و 4	0 1 2 3 4

نمودار 1منحنی تقاضا. نمودار منحنی تقاضا با استفاده از اطلاعات جدول تقاضا (جدول 2) رسم شده است. دقت کنید که ارتفاع منحنی تقاضا تمایل به پرداخت هر خریدار را نشان می دهد.
از آن جا که منحنی، تقاضا به پرداخت هر خریدار را نشان می دهد، می توانیم از آن برای محاسبه اضافه رفاه مصرف کننده استفاده کنیم. در نمودار 2 با استفاده از منحنی تقاضا، اضافه رفاه هر خریدار را محاسبه کرده ایم. در نمودار 1 (الف)، در قیمت 80 دلار و اندکی بالاتر، مقدار تقاضا 1 است. دقت کنید در این وضعیت، مساحت ناحیه بالای قیمت و زیر منحنی تقاضا معادل 20 دلار است. این 20 دلار دقیقاً همان اضافه رفاه مصرف کننده است که قبلاً وقتی فقط یک آلبوم فروخته می شد، محاسبه کردیم.

نمودار 2 محاسبه اضافه رفاه مصرف کننده با استفاده از منحنی تقاضا. در بخش (الف) نمودار، قیمت کالا 80 دلار و اضافه رفاه مصرف کننده 20 دلار است. در بخش (ب) قیمت کالا 70 دلار و اضافه رفاه مصرف کننده 40 دلار است.
در نمودار 2 (ب) اضافه رفاه مصرف کننده را در قیمت 70 دلار و اندکی بالاتر می بینید. در این حالت مساحت ناحیه بالایی قیمت و زیر منحنی تقاضا مساوی کل ناحیه مربوط به دو خریدار است: اضافه رفاه خریدار نخست در این قیمت 30 دلار و اضافه رفاه خریدار دوم 10 دلار است. جمع کل این دو مساحت 40 دلار است، همان مبلغی که قبلاً به روشی متفاوت به دست آوردیم.
نتیجه ای که از این مثال به دست آمد برای تمامی منحنی های تقاضا صادق است. اضافه رفاه مصرف کننده برابر است در بازار با مساحت ناحیه زیر منحنی تقاضا و بالای خط قیمت. زیرا ارتفاع منحنی تقاضا نشان می دهد که خریدار چه ارزشی برای کالا قائل است و تمایل به پرداخت را اندازه گیری می کند. تفاوت بین تمایل به پرداخت و قیمت بازاری کالا با اضافه رفاه مصرف کننده برابر است. (به عبارت دیگر اضافه رفاه مصرف کننده با تفاوت قیمتی که حاضر است پرداخت کند و قیمتی که عملاً پرداخت می کند برابر است.) بنابراین کل مساحت زیر منحنی تقاضا و بالای خط قیمت با مجموع اضافه رفاه تمامی خریداران یک کالا یا خدمت در یک بازار برابر است.

چگونه قیمت پایین تر باعث افزایش اضافه رفاه مصرف کننده می شود؟

از آن جا که خریداران همواره می خواهند قیمتی کم تر برای خرید کالا بپردازند، بنابراین قیمت کم تر همواره وضعیت خریدار را بهتر می کند. اما رفاه مصرف کننده در مقابل کاهش قیمت، چه مقدار افزایش می یابد؟ ما می توانیم از مفهوم اضافه رفاه مصرف کننده برای پاسخ دقیق به این پرسش استفاده کنیم.
نمودار 3 یک منحنی تقاضای نمونه با شیب نزولی را نشان می دهد. هر چند شکل این منحنی با منحنی های نمودار 2، که منحنی های تقاضای پله ای بودند، متفاوت است ولی تفکر به کار گرفته شده هیچ تغییری نکرده است: اضافه رفاه مصرف کننده ناحیه بالای خط قیمت و زیر منحنی تقاضاست.
در نمودار 3 (الف) اضافه رفاه مصرف کننده در قیمت P1، مساحت ABC است.
حال فرض کنید قیمت از P1 به P2 کاهش یابد [نمودار 3 (ب)]. در این حالت اضافه رفاه مصرف کننده مساحت ناحیه ADF خواهد بود. افزایش در اضافه رفاه مصرف کننده به علت کاهش قیمت، با مساحت ناحیه BCFD برابر است.
افزایش در اضافه رفاه مصرف کننده به دو جزء تقسیم می شود. نخستین جزء مربوط به خریدارانی است که Q1 واحد کالا را در قیمت P1 خریداری کرده و با کاهش قیمت وضعیتی بهتر به دست آورده اند. افزایش در اضافه رفاه مصرف کنندگان فعلی با مساحت مستطیل BCED یا کاهش در مبلغ پرداختی به علت کاهش قیمت برابر است. جزء دوم مربوط به خریدارانی جدید است که با کاهش قیمت وارد بازار شده اند و انگیزه ورود آن ها خرید کالا به قیمت کم تر است. بر اثر ورود خریداران جدید مقدار تقاضا از Q1 به Q2 افزایش می یابد. اضافه رفاه مصرف کنندگان جدید مساحت مثلث CEF است.

نمودار 3 چگونه قیمت بر اضافه رفاه مصرف کننده اثر می گذارد. در بخش (الف) قیمت P1، مقدار تقاضا Q1 و اضافه رفاه مصرف کننده مساحت مثلث ABC است. وقتی قیمت از P1 به P2 کاهش یابد [بخش (ب) نمودار]، مقدار تقاضا از Q1 به Q2 افزایش می یابد و اضافه رفاه مصرف کننده مساحت مثلث ADF می شود. بخشی از افزایش در اضافه رفاه مصرف کننده (ناحیه BCFD) به علت پرداخت قیمت کم تر از سوی مصرف کنندگان فعلی است (ناحیه BCED) و بخشی دیگر مربوط به مصرف کنندگان جدید است که با کاهش قیمت وارد بازار شده اند (ناحیه CEF).

اضافه رفاه مصرف کننده چه چیزی را اندازه گیری می کند؟

هدف ما از گسترش مفهوم اضافه رفاه مصرف کننده ارائه قضاوت های دستوری یا ارزشی در مورد مطلوب بودن نتایج و کاربرد بازار است. تا این جا درک کردید که اضافه رفاه مصرف کننده به چه معناست، حال به بررسی این موضوع می پردازیم که آیا اضافه رفاه مصرف کننده معیار خوبی برای اندازه گیری رفاه اقتصادی است یا خیر؟
فرض کنید شما سیاست گذاری هستید که قصد طراحی یک نظام اقتصادی خوب را دارید. آیا شما باید به مقدار اضافه رفاه مصرف کننده هم توجه داشته باشید؟ اضافه رفاه مصرف کننده برابر است با مبلغی که خریداران حاضرند برای خرید یک کالا بپردازند منهای مبلغی که واقعاً پرداخت می کنند.
این اضافه رفاه منافع دریافتی خریداران یک کالا را از نظر خود آن ها اندازه گیری می کند. بنابراین اگر سیاست گذار بخواهد ترجیحات خریداران را در نظر بگیرد، اضافه رفاه مصرف کننده معیاری بسیار خوب برای اندازه گیری رفاه اقتصادی است.
در برخی شرایط ممکن است سیاست گذاران توجهی به اضافه رفاه مصرف کننده نداشته باشند، زیرا ترجیحات مصرف کننده که رفتار مصرف کننده را هدایت می کنند، برای آن ها اهمیتی ندارند. مثلاًمعتادان تمایل به پرداخت قیمت بالاتر برای هروبین دارند. ولی از این تمایل نمی توانیم نتیجه بگیریم که معتادان از خرید هرویین به قیمت کم تر منفعت بسیار کسب می کنند (هر چند معتادان خود به این مسئله اعتقاد داشته باشند.) با وجود این نمی توانیم بگوییم که معتادان از خرید هرویین به قیمت پایین بسیار سود می برند. از دیدگاه جامعه تمایل به پرداخت معیار خوبی برای اندازه گیری منافع خریداران، و اضافه رفاه مصرف کننده معیار خوبی برای اندازه گیری رفاه اقتصادی نیست، زیرا معتادان به خوبی نمی توانند منافع خود را تشخیص دهند.
در هر صورت در بسیاری از بازارها اضافه رفاه مصرف کننده نشان دهنده رفاه اقتصادی است. اقتصاددانان معمولاً فرض می کنند که تصمیمات مصرف کنندگان کاملاً عقلایی است و ترجیحات آنان باید مورد ملاحظه قرار گیرند. در چنین حالتی مصرف کنندگان بهترین قضاوت کننده درباره منافع حاصل از خرید کالا هستند.
منبع مقاله :
منکیو، گریگوری، (1391)، کلیات علم اقتصاد، ترجمه: حمیدرضا ارباب، تهران: نشرنی، چاپ اول